admin

ਟੋਕੀਓ, 27 ਜੁਲਾਈ- ਭਾਰਤ ਦੀ ਪੁਰਸ਼ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਨੇ ਪੂਲ ਏ ਦੇ ਆਪਣੇ ਤੀਜੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਸਪੇਨ ਨੂੰ 3-0 ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਟੋਕੀਓ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਹ ਦੂਜੀ ਜਿੱਤ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਮੈਚ ਵਿਚ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਨੂੰ 3-2 ਦੀ ਸਿ਼ਕਸਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਜਦੋਂਕਿ ਦੂਜੇ ਮੈਚ ਵਿਚ ਟੀਮ ਨੂੰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਹੱਥੋਂ 1-7 ਦੀ ਨਮੋਸ਼ੀਜਨਕ ਹਾਰ ਝੱਲਣੀ ਪਈ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਲਈ ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 14ਵੇਂ ਤੇ ਰੁਪਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ 15ਵੇਂ ਤੇ 51ਵੇਂ ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਗੋਲ ਕੀਤੇ। ਭਾਰਤ ਆਪਣਾ ਚੌਥਾ ਮੈਚ ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਖਿਲਾਫ਼29 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਖੇਡੇਗਾ। ਅੱਜ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਪੂਲ ਏ ਵਿਚ 6 ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਮਗਰੋਂ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਪੁੱਜ ਗ‌ਿਆ ਹੈ। ਟੋਕਿਉ ਉਲੰਪਿਕ ਵਿਚ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਮਗਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੱਥ ਆਉਂਦਾ-ਆਉਂਦਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੋੜੀ ਮਨੂੰ ਭਾਕਰ ਅਤੇ ਸੌਰਭ ਚੌਧਰੀ  10 ਮੀਟਰ ਏਅਰ ਪਿਸਟਲ ਮਿਕਸਡ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਟਾਪ-4 ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਗਈ। ਭਾਰਤੀ ਜੋੜੀ ਕੁਆਲੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੇੜ ਵਿਚ 582 ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਪਹਿਲੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਰਹੀ, ਪਰ 8 ਜੋੜਿਆਂ ਦੇ ਦੂਜੇ ਗੇੜ ਵਿਚ 7 ਵੇਂ ਸਥਾਨ’ ਤੇ ਰਹੀ। ਟਾਪ-4 ਜੋੜੀਆਂ  ਨੂੰ ਹੀ ਤਗਮਾ ਰਾਉਂਡ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਮਿਲਿਆ।

ਕੋਲਕਾਤਾ, 27 ਜੁਲਾਈ- ਪੈਗਾਸਸ ਜਾਸੂਸੀ ਕਾਂਡ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ’ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਨੂੰ ਘੇਰਨ ਵਾਲੀ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਨੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ, ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹੋਈ ਜਾਸੂਸੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਦੋ ਮੈਂਬਰੀ ਕਮਿਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ’ਚ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠਲੀ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੂੰ ਇਕਜੁੱਟ ਕਰਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਟੀਐਮਸੀ ਸੁਪਰੀਮੋ ਕੌਮੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪੁੱਜ ਗਈ ਹੈ। ਉਡਾਣ ਭਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਹੈਰਾਨੀ ਭਰਿਆ ਕਦਮ ਉਠਾਇਆ। ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਮਮਤਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰੇਗੀ। ਕਲਕੱਤਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਜਯੋਤਿਰਮਯ ਭੱਟਾਚਾਰੀਆ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਜੱਜ ਮਦਨ ਭੀਮਰਾਓ ਲੋਕੁਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਦੋ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣਗੇ। ਮਮਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ,‘‘ਕੈਬਨਿਟ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ’ਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਦੀ ਜਾਸੂਸੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਐਕਟ, 1952 ਦੀ ਧਾਰਾ 3 ਤਹਿਤ ਮਿਲੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਅੱਜ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।’’ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ ਮਮਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਹੈਕਿੰਗ ਕਰਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਘੋਖ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਸ ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਸਬੰਧੀ ਵੀ ਜਾਂਚ ਕਰੇਗਾ। ਕਮਿਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਇਨਕੁਆਇਰੀ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਸੂਬੇ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਬਿਠਾ     ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਂਜ ਐਕਟ ਮੁਤਾਬਕ ਜੇਕਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਕਿਸੇ ਜਾਂਚ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਈ  ਵੀ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਇਕੋ ਮਾਮਲੇ ’ਚ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਦੂਜਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨਿਯੁਕਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਐਕਟ ’ਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਜਾਂਚ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ, ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਤੱਕ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨਹੀ ਬਣਾਏਗੀ। ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਸ ਜਤਾਈ ਸੀ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਫੋਨ ਹੈਕਿੰਗ ਕਾਂਡ ਦੀ ਘੋਖ ਲਈ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਜਾਂ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਜਾਂਚ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਉਹ ਨਿਠੱਲਾ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ।

ਅਮਰੀਕਾ , 27 ਜੁਲਾਈ ( ਏ.ਡੀ.ਪੀ. ਨਿਊਜ਼ ਏਜੰਸੀ)  ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸਟੇਟ ਮੈਸੇਚੁਸੈਟਸ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸਮਰਵਿਲ ਦੇ ਯੂਨੀਅਨ ਸਕੂਏਅਰ (ਚੌਂਕ), ਜੋ ਕਿ ਬੋਸਟਨ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੈ, ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਵਿਖੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਰੈਲੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਟੇਟ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਮਾਈਕ ਕੋਨਲੀ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕੌਂਸਲਰ ਵਿਲਫ਼ਰਡ ਮਬਾਹ ਨੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਵਾਰੇ ਜਾਣਿਆ ਤੇ ਰੈਲੀ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਨ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਸਮਰਥਨ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਮੋਨਿਕਾ ਗਿੱਲ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭੈਣ ਸੋਨਿਕਾ ਗਿੱਲ, ਹਰਦੀਪ ਮਾਨ, ਰਾਇਨ ਕੋਸਟੇਲੋ, ਕੋਮਲ ਬਾਜਵਾ, ਸੋਮਨਾਥ ਮੁਖਰਜੀ, ਆਰਿਫ਼ ਹੁਸੈਨ ਤੇ ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਹਰੀਕਾ (ਸੀਨੀਅਰ ਅਡਵਾਈਜ਼ਰ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ) ਨੇ ਵੀ ਰੈਲੀ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਨੂੰਨਾਂ ਤੇ ਵੱਡੀਆਂ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਕਰਕੇ, ਅਮਰੀਕਾ, ਮੈਕਸੀਕੋ ਤੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਵਜੂਦ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਖਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਤੇ ਹੁਣ ਅਜਿਹੇ ਕਨੂੰਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀਆਂ। ਤਿੰਨ ਨਵੇਂ ਖੇਤੀ ਕਨੂੰਨ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਜ਼ਿਆਦਤੀ ਹੈ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਵਾਪਿਸ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਮਨੋਜ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਪ੍ਰੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਤੇ ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਜੋਸ਼ਮਈ ਬਣਾਇਆ। ਇਹ ਰੈਲੀ ਕੋਲਿਸ਼ਨ ਫਾਰ ਡੇਮੋਕ੍ਰੈਟਿਕ ਇੰਡੀਆ, ਬੋਸਟਨ ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਅਨ ਅਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, ਨਿਸ਼ਕਾਮ ਟੀ.ਵੀ. ਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕਲ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ਼ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਬੇਸ਼ੱਕ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਰੁੱਖ ਫਲ਼ਦਾਰ ਰੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਪਰ  ਆਪਣੀ ਅਣੋਖੀ ਦਿੱਖ ਅਤੇ ਬਹੁਗੁਣੀ ਰੁੱਖ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਇਹ ਰੁੱਖ ਅਣਗੌਲਿਆ ਵੀ ਰਹਿਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ। ਪ੍ਰਯਾਵਰਣ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤ ਇਸ ਰੁੱਖ ਬਾਰੇ ਜਿੱਨੀ ਕੁ ਜਾਣ ਕਾਰੀ ਇਸ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਹੈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰਨੀ ਚਾਹਾਂਗਾ। ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਜੋ ਮੁਕੇਰੀਆਂ ਤੋਂ ਜਲੰਧਰ ਤੱਕ  ਆਉਂਦੀ ਸੀ।ਉਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦਾ ਹਕੀਮ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ‘ਮੁਮੀਰਾ, ਨਾਮ ਦਾ ਸੁਰਮਾ  ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਵੇਚਦਾ ਕਿਹਾ ਕਰਦਾ ਸੀ।“ ਜਿਸ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ  ਸ਼ਰੀਹ ਦਾ ਰੁੱਖ ਹੋਵੇ ਜਨਾਬ, ਉਸ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕਿਉਂ ਹੋਣ ਖਰਾਬ”,  ਫਿਰ ਸੁਰਮੇ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ ਕੁੱਝ ਕੰਮ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਦਸਦਾ ਉਹ ਆਪਣੇ ਝੋਲ਼ੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਸੁਰਮੇ ਦੀ ਸ਼ੀਸ਼ੀ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਸਲਾਈ ਕੱਢ ਕੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸਾਫ ਕਰੇ ਸਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਰਮਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ, ਸੁਰਮੇ ਵਾਲੀ ਸਲਾਹੀ ਸਾਫ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਪਾਣੀ ਦੀ ਭਰੀ ਸ਼ੀਸ਼ੀ ਵੀ ਉਹ ਨਾਲ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।ਸੁਰਮਾਂ ਪਾਉਣ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਚੋਂ ਪਾਣੀ ਵਗਣ ਕਰਕੇ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਸਾਫ ਹੋਣ ਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਇਹ ਸੁਰਮਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਢੰਗ ਵੀ ਦਸਦਾ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਪਹਲਾਂ ਜੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਉਹ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਦਸਦਾ ਉੱਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੀਸ ਕੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਰੁੱਖ  ਦੇ ਤਣੇ ਵਿੱਚ ਚੌਰਸ ਛੇਕ ਕਰਕੇ ਉਸ ਬਣੇ ਛੇਕ ਵਿੱਚ  ਸਵਾ ਮਹੀਨਾ ਬੰਦ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਅੱਖਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਕਾਰਾਮਦ ਸੁਰਮੇ ਦੇ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਦਸ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਲਓ ਜੀ ਇਹ ਹੁਣ ਮੁਮੀਰਾ ਕੀ ਮੁਮੀਰੇ ਦਾ ਵੀ ਬਾਪ ਬਣ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਪੂਰਾ ਥਾਂ ਟਿਕਾਣਾ ਦੱਸ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੁਰਮੇ ਵਾਲੇ ਝੋਲੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲੋੜ ਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਕੀਮਤ ਦੱਸਕੇ ਸੁਰਮਾ ਵੇਚਦਾ,ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੁਰਮੇ ਸ਼ੀਸ਼ੀਆਂ ਵੇਚਦਾ ਅਗਲੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਉਤਰ ਕੇ ਦੂਸਰੇ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ। ਸਿਰਫ ਇਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਹ ਰੁੱਖ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਹੋਰ ਕਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਲਾਭ ਦਾਇਕ ਹੈ। ਵੈਸੇ ਵੀ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਰੁੱਖ ਬੜਾ ਸੰਘਣਾ  ਅਤੇ ਛਾਂਦਾਰ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਘਰ ਕੋਈ ਬਾਲ ਜਨਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਘਰ ਵਾਲੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਕਰਕੇ ਸ਼ੁੱਭ ਜਾਣ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਪੱਤੇ ਕਿਸੇ ਧਾਗੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਬੂਹੇ ਤੇ ਲਟਕਾਏ ਜਾਂਦੇ ਇਹ  ਆਮ ਵੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਹਾਰ ਆਉਣ ਤੇ ਇਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਚਿੱਟੇ ਕਰੀਮ ਰੰਗ ਦੇ ਬੜੇ ਸੁੰਦਰ ਫੁੱਲ ਲਗਦੇ ਹਨ।ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਤੇ ਲੜੀ ਦਾਰ ਹੁੰਦੇ ਜੋ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸੁਹਣੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਫੁੱਲ ਲਗਣ ਤੋਂ ਗਿੱਠ ਡੇੜ੍ਹ ਗਿੱਠ ਲੰਮੀਆਂ ਚਪਟੀਆਂ ਹਰੀਆਂ ਫਲੀਆਂ ਨਾਲ ਜਦੋਂ ਇਹ ਰੁਖ ਭਰ ਕੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਨਜ਼ਾਰਾ ਵੀ ਵੇਖਣ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੀ ਲੱਕੜ ਹੌਲੀ ਠੰਡੀ ਤਾਸੀਰ ਦੀ ਅਤੇ ਕਾਫੀ ਹੰਢਣਸਾਰ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿਆਲ ਦੀ ਠੰਡੀ ਰੁੱਤੇ ਜਦੋ ਕਦੀ  ਹਵਾ ਚਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੇ ਪੱਤੇ ਝੜ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਪੀਲੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਬੀਜਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਫਲੀਆਂ  ਵੀ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਵਜਦੇ ਸਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਇਲੌਕਿਕ  ਧੁਨੀ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਿੱਪਲ ਜਾਂ ਪਿੱਪਲੀ  ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਖੜ ਖੜ  ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਸੁਣ ਕੇ ਤਾਂ ਕਈ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੀਤ ਲਿਖ ਕੇ ਤੇ ਕਈ ਗੀਤ ਕਾਰਾ ਨੇ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਪਿੱਪਲ ਦਾ ਰੁੱਖ ਕੁੱਝ ਕੁੱਝ ਸਦਾ ਬਹਾਰ  ਰੁੱਖ ਵਰਗ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਰੀਹ ਦੇ ਰੁੱਖ ਪੱਤਝੜੀ ਰੁਖ ਦੇ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਰੁੱਖ ਨਾਲ ਬੜਾ ਧੱਕਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਰੁੱਖ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਕਈ ਜ਼ਖੀਰੇ ਅਤੇ ਪਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਥਾਂਵਾਂ ਵੀ ਲਾਏ ਗਏ ਵੇਖੇ ਹਨ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਦੇਸੀ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਇਸ ਰੁੱਖ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਇਹ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ  ਬੇ ਆਵਾਜ਼ ਫਲੀਆਂ  ਵਾਲੇ ਲੰਮੇ ਲੰਮੇ ਤੇ ਇਕੈਹਰੇ ਆਕਾਰ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।ਆਓ ਆਪਣੇ ਆਲ਼ੇ ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਵਾਤਾ ਵਰਨ ਸਾਫ ਸੁਥਰਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣਾਈਏ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਯਾਵਰਣ ਦੇ ਸ੍ਰੋਤ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਵਜੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਦਈਏ। ਨਾ ਉਹ ਤੂਤ ਸ਼ਰੀਹਾਂ ਲੱਭਣ, ਨਾ ਉਹ ਬੇਲੇ ਕਾਹੀਆਂ ਲੱਭਣ, ਨਾ ਉਹ ਰੁੱਤਾਂ ਛਾਈਆਂ ਲੱਭਣ, ਨਾਂ ਭਾਈ ਭਰਜਾਈਆਂ ਲੱਭਣ, ਘੱਟ ਹੀ ਪਕੱਦੇ, ਖੀਰਾਂ  ਪੂੜੇ, ਘੱਟ ਹੀ ਪੀਂਘਾਂ ਪਾਈਆਂ ਲੱਭਣ। ਲੱਭਦਾ ਬਸ ਪ੍ਰਦੂਸਣ ਸਾਰੇ, ਨਾ ਉਹ ਸਾਫ ਸਫਾਈਆਂ ਲੱਭਣ, ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਹਲ ਵਾਹੀਆਂ ਲੱਭਣ, ਮਾਂਵਾਂ ਵਾਂਗੋ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਜੋ, ਨਾ ਉਹ ਚਾਚੀਆਂ ਤਾਈਆਂ ਲੱਭਣ। ਨਾ ਉਹ ਖੱਦਰ ਨਾ ਕਪਾਹਾਂ ਨਾ ਉਹ ਲੇਫ ਤਲਾਈਆਂ ਲੱਭਣ। ਬੰਦ ਹੋ ਗਾਏ ਛੱਪੜ ਟੋਭੇ, ਘੱਟ ਹੀ ਖੱਡਾਂ ਖਾਈਆਂ ਲੱਭਣ। ਸੱਭ ਨੂ ਵੰਡਣ ਮੁਫਤ ਅਸੀਸਾਂ, ਨਾ ਉਹ ਬੁੱਢੀਆਂ ਮਾਈਆਂ ਲੱਭਣ। ਖੇਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਫਿਰਨ ਟ੍ਰੈਕਟਰ, ਨਾ ਉਹ ਬਲ਼ਦ ਨਾ ਗਾਈਆਂ ਲੱਭਣ, ਦੇਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਤੁਰ ਗਏ ਲੋਕੀਂ, ਇਹ ਅੱਖਾਂ ਤ੍ਰਿਹਾਈਆਂ ਲੱਭਣ। ਕਈ ਵਾਰ ਮੈਂ ਇਹ ਵੀ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਕਈ ਫਲਦਾਰ ਅਤੇ ਛਾਂ ਦਾਰ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਜਿਵੇਂ ਅੰਬ, ਧਰੇਕ, ਨਿੰਮ ,ਟਾਹਲੀ, ਤੂਤ ,ਕਿੱਕਰ,ਫਲਾਹੀ, ,ਪਿੱਪਲ, ਪਿਪਲੀ ਬੋਹੜ ਦਾ  ਜ਼ਿਕਰ ਤਾਂ ਆਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਲੇਖਕਾਂ ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਨੇ ਇੱਸ ਗੁਣਕਾਰੀ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਅੱਖੋਂ ਪ੍ਰੋਖਿਆਂ  ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਹੀ ਕੁਝ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦਿਆਂ ਬਿਰਹੋਂ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਕੀਟਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਜਿਸ ਦੀ ਜਨਮ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਵੈਬਸਾਈਡਾਂ, ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀ ਉਸ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ.ਦੀ ਇਸ ਨਜ਼ਮ ਨੇ ਮੇਰਾ ਇਸ ਰੁੱਖ ਪ੍ਰਤੀ ਇਹ ਗਿਲਾ ਵੀ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਮਹਾਨ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਇਹ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਪਾਠਕਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮੇਰਾ ਹੱਥਲਾ ਇਹ ਲੇਖ ਅਧੂਰਾ ਹੀ ਰਹੇ ਗਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾ ਵਜੋਂ ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੇ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦੇ ਹੀ ਕੁਝ ਨਰਮ ਸਫੇਦ ਫੁੱਲ ਕਰੀਮ ਰੰਗੇ ਕੋਮਲ ਫੁੱਲ ਉਸ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਲੇਖ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮੁੜ ਕਿਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਲੇਖ ਰਾਹੀਂ ਹਾਜ਼ਿਰ ਹੋਣ ਲਈ ਪਾਠਕਾਂ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ। ਸ਼ਿਵ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੈ:- ਮੇਰਿਆਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਮੈਨਾਂ ਮਰ ਗਈ, ਰਹਿ ਗਿਆ ਪਾਂਧੀ ਮੁਕਾ ਪਹਿਲਾ ਹੀ ਕੋਹ, ਆਖਰੀ ਫੁੱਲ ਵੀ ਸ਼ਰੀਂਹ ਦਾ ਡਿਗ ਪਿਆ, ਖਾ ਗਿਆ ਸਰ ਸਬਜ਼ ਜੂਹਾਂ,ਸਰਦ ਪੋਹ।   -ਰਵੇਲ ਸਿੰਘ ਇਟਲੀ    

ਹਰਿਆਣਾ ਮਾਰਕਾ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਸਮੱਗਲੰਿਗ ਵਿਰੁੱਧ 3 ਮੁਕੱਦਮੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦਰਜ਼ ———- ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬਾਜੇਵਾਲੀਆ ਮਾਨਸਾ, 27 ਜੁਲਾਈ ਡਾ,ਨਰਿੰਦਰ ਭਾਰਗਵ, ਆਈ,ਪੀ,ਐਸ, ਸੀਨੀਅਰ ਕਪਤਾਨ,ਪੁਲਿਸ ਮਾਨਸਾ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੈਸ ਨੋਟ ਜਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਮਾਨਸਾ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿੱਢੀ ਮੁਹਿੰਮ ਤਹਿਤ ਵੱਖ ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ ਤੋੋਂ 4 ਮੁਲਜਿਮਾਂ ਨੂੰ ਵਹੀਕਲਾਂ (ਕਾਰ, ਮੋੋਟਰਸਾਈਕਲ, ਸਕੂਟਰੀ) ਸਮੇਤ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਪਾਸੋੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਮਾਰਕਾ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਵੱਡੀ ਬਰਾਮਦਗੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਮੁਲਜਿਮਾਂ ਵਿਰੁੱਧ 3 ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਰਜ਼ ਰਜਿਸਟਰ ਕਰਕੇ ਤਫਤੀਸ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦੀ ਗਈ ਹੈ। ਆਬਕਾਰੀ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋੋਏ ਥਾਣਾ ਬੋਹਾ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਸ਼ਨੀ ਸਿੰਘ ਪੁੱਤਰ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਾਸੀ ਉਡਤ ਸੈਦੇਵਾਲਾ ਅਤੇ ਮੋਨੂੰ ਕੁਮਾਰ ਪੁੱਤਰ ਚਿਰੰਜੀ ਲਾਲ ਵਾਸੀ ਮਹਿਮਦਕੇ (ਹਰਿਆਣਾ) ਨੂੰ ਮਾਰੂਤੀ ਕਾਰ ਨੰ:ਐਚ,ਆਰ,23ਸੀ^1388 ਅਤੇ ਸਕੂਟਰੀ ਐਕਟਿਵਾ ਨੰ: ਐਚ,ਆਰ,59ਈ^4775 ਸਮੇਤ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਪਾਸੋੋਂ 300 ਬੋਤਲਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਠੇਕਾ ਦੇਸੀ ਮਾਰਕਾ ਸ਼ਾਹੀ (ਹਰਿਆਣਾ) ਬਰਾਮਦ ਹੋੋਣ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਥਾਣਾ ਬੋਹਾ ਵਿਖੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਰਜ਼ ਕਰਵਾ ਕੇ ਬਰਾਮਦ ਮਾਲ, ਕਾਰ ਅਤੇ ਸਕੂਟਰੀ ਨੂੰ ਕਬਜਾ ਪੁਲਿਸ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਥਾਣਾ ਸਿਟੀ ਬੁਢਲਾਡਾ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਸੰਜੂ ਕੁਮਾਰ ਪੁੱਤਰ ਦਰਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਵਾਸੀ ਬੁਢਲਾਡਾ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ 60 ਬੋਤਲਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਠੇਕਾ ਦੇਸੀ ਮਾਰਕਾ ਸ਼ਾਹੀ (ਹਰਿਆਣਾ) ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਥਾਣਾ ਝੁਨੀਰ ਦੀ ਪੁਲਿਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਬਲੌੌਰ ਸਿੰਘ ਪੁੱਤਰ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਵਾਸੀ ਹੀਰਕੇ ਨੂੰ ਡਿਸਕਵਰ ਮੋੋਟਰਸਾਈਕਲ ਬਿਨਾ ਨੰਬਰੀ ਸਮੇਤ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ 41 ਬੋਤਲਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਠੇਕਾ ਦੇਸੀ ਮਾਰਕਾ ਸ਼ਾਹੀ (ਹਰਿਆਣਾ) ਬਰਾਮਦ ਕਰਕੇ ਬਰਾਮਦ ਮਾਲ ਅਤੇ ਮੋੋਟਰਸਾਈਕਲ ਨੂੰ ਕਬਜਾ ਪੁਲਿਸ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਐਸ,ਐਸ,ਪੀ, ਮਾਨਸਾ ਡਾ,ਨਰਿੰਦਰ ਭਾਰਗਵ, ਵੱਲੋੋਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਨਸ਼ਿਆਂ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਅਨਸਰਾ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿੱਢੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਈ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰਾ ਹੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

-ਦੋਨਾ ਮੁਲਜਿਮਾ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ ਚੋਰੀ ਕੀਤਾ 70 ਲੀਟਰ ਡੀਜਲ ਤੇਲ ਕੀਤਾ ਬਰਾਮਦ ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਬਾਜੇਵਾਲੀਆ ਮਾਨਸਾ, 27 ਜੁਲਾਈ ਡਾ.ਨਰਿੰਦਰ  ਭਾਰਗਵ,ਆਈ,ਪੀ,ਐਸ ਸੀਨੀਅਰ ਕਪਤਾਨ ਪੁਲਿਸ ਮਾਨਸਾ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰੈਸ ਨੋਟ  ਜਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਟਰਕ ਦੀ ਟੈਂਕੀ ਵਿਚੋ ਤੇਲ ਚੋਰੀ ਕਢ ਕੇ ਵੇਚਣ ਦਾ ਧੰਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ  ਟਰੱਕ ਡਰਾਇਵਰ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਪੁੱਤਰ ਬੀਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਸੀ ਮਤੀ ਹਾਲ ਆਬਾਦ ਮਾਨਸਾ ਅਤੇ ਢਾਬਾ ਚਲਾਉਣ  ਵਾਲੇ ਸਲਾਊਦੀਨ ਪੁਤਰ ਯੂਨਸ ਵਾਸੀ ਚੈਨੀ ਕਟਿਹਾਰ (ਬਿਹਾਰ) ਹਾਲ ਮਾਨਸਾ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ   ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਹਨਾਂ  ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ  ਵਿਚੋ ਚੋਰੀ ਕੀਤਾ 70 ਲੀਟਰ ਡੀਜਲ ਤੇਲ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੀਨੀਅਰ ਕਪਤਾਨ ਪੁਲਿਸ ਮਾਨਸਾ ਵਲੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਦਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਮੁਦਈ  ਪਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪੁਤਰ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਵਾਸੀ ਖਿਆਲਾ ਕਲਾਂ  ਨੇ ਆਪਣੇ ਘੋੜੇ  ਟਰਾਲਾ ਨੰਬਰੀ ਪੀਬੀ,03ਏਵਾਈ^7835 ਪਰ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਪੁੱਤਰ ਬੀਰਾ ਸਿੰਘ ਵਾਸੀ ਮਤੀ ਹਾਲ ਆਬਾਦ ਮਾਨਸਾ ਨੂੰ ਬਤੌਰ  ਡਰਾਇਵਰ ਰਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਪਾਸ ਇਤਲਾਹ ਮਿਲੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਅਕਲੀਆ ਵਿਖੇ  ਨੰਬਰਦਾਰ ਢਾਬੇ ਪਰ  ਗੱਡੀਆਂ ਦੇ ਡਰਾਇਵਰਾ ਵਲੋਂ ਤੇਲ ਚੋਰੀ ਕਢ ਕੇ ਢਾਬੇ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਵੇਚ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸਤੇ ਮੁਕਦਮਾ  ਨੱਬਰ 65 ਮਿਤੀ 25^07^2021 ਅ/ਧ 379,411 ਹਿੰLਦੰL ਥਾਣਾ ਜੋਗਾ ਦਰਜ ਰਜਿਸਟਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।  ਦੌਰਾਨੇ ਤਫਤੀਸ ਪੁਲਿਸ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਕਤ ਦੋਨਾਂ  ਮੁਲਜਿਮਾ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਕੇ   ਉਹਨਾਂ  ਦੇ ਕਬਜਾ ਵਿਚੋ ਚੋਰੀ ਕੀਤਾ 70 ਲੀਟਰ ਡੀਜਲ ਤੇਲ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਗਿਰਫਤਾਰ ਮੁਲਜਿਮਾ ਨੂੰ  ਮਾਨਯੋਗ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਪੁਲਿਸ ਰਿਮਾਡ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੌਰਾਨੇ ਪੁਲਿਸ ਰਿਮਾਡ ਡੂੰਘਾਈ  ਨਾਲ ਪੁਛਗਿਛ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ  ਨੇ ਇਹ ਧੰਦਾ ਕਦੋ ਤੋਂ  ਚਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਹਨਾਂ ਪਾਸੋਂ ਅਹਿਮ ਸੁਰਾਗ ਲਗਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ  ਹੈ।

ਆਮ ਕਰਕੇ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਨੂੰ ਅਫ਼ਰੀਕਨ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਯੂਰੋਪ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਗੋਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਲਕੀ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖਿੱਤਿਆਂ ਨੇ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਕਈ ਮੰਜ਼ਰ ਦੇਖੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, 1212-13 ਵਿਚ ਫਰਾਂਸ ਤੇ ਜਰਮਨੀ ’ਚੋਂ ਲਗਭਗ 30,000 ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਯੇਰੋਸ਼ਲਮ ਵਿਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਾਕਮਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਧਰਮ-ਯੁੱਧ (crusade) ਲੜਨ ਲਈ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋੋਂ ਅੱਧੇ ਕੁ ਤਾਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ ਡੁੱਬ ਕੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਅੱਧੇ ਕੁ ਉੱਤਰੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿਚ ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਵਜੋਂ ਵੇਚੇ ਗਏ। ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿਚ ਬਿਖਰੀ ਪਈ ਹੈ। ਇਸ ਲੇਖ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ’ਚੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਏ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸੀ ਹੈ। ਵਪਾਰ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਜਦੋਂ ਲਾਹੌਰ ’ਚ ਅਕਬਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਮਸੀਹੀ ਪਾਦਰੀ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ (ਭਾਵ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੁਕਿਆ ਵਪਾਰਕ ਏਜੰਡਾ ਦੇਖ ਨਹੀਂ ਸਕੇ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਪਾਕ-ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਦਰੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਪਾਰਕ ਮੁਫ਼ਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਦੀਆਂ ਖ਼ਾਸ ਵਸਤਾਂ ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਭੂ-ਮੱਧ ਸਾਗਰੀ ਖਿੱਤਿਆਂ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਅਜਿਹੀ ਪਹਿਲ ਪਲੇਠੀ ਵਸਤ ਸੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗ਼ੁਲਾਮ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸੋਨਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਗਜ਼ਨੀ ਦੇ ਤੁਰਕ-ਅਫ਼ਗਾਨ ਹਮਲਾਵਰ ਮਹਿਮੂਦ ਵੱਲੋਂ ਲੁੱਟੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲਾਹੇਵੰਦ ਚੀਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਗ਼ੁਲਾਮ। ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜ ਲੱਖ ਗ਼ੁਲਾਮ ਇਕੱਤਰ ਕਰ ਲਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਕੰਦ, ਬੁਖ਼ਾਰਾ ਅਤੇ ਕੌਂਸਟੈਂਟੀਨੋਪਲ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਇਸਤੰਬੁਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿਚ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਛਾਂਟਵੇਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਅੱਗੋਂ ਇਟਲੀ ਲਿਜਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਜਿੱਥੇ ਵੈਨਿਸ, ਜਿਨੋਆ, ਸਿਸਲੀ ਅਤੇ ਕਰੀਟ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿਚ ਵੇਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ ਅਤੇ ਵੈਲੇਂਸੀਆ ਤੱਕ ਵੀ ਗ਼ੁਲਾਮ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਰਤਾਨੀਆ ’ਚ ਵੇਲਜ਼ ਤੱਕ ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਹਾਲ ਵਿਚ ਕਰਵਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਡੀਐੱਨਏ ਜਾਂਚਾਂ ਤੋਂ ਵੈਲਸ਼ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਖ਼ੂਨ ’ਚੋਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਕੁਝ ਜੀਨ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਪਰ ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਇਕੇਰਾਂ ਲੱਕੜ ਦੇ ਬਣੇ ਜਹਾਜ਼ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੱਕ ਤੈਰਨ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਵਿਲੀਅਮ ਫਿੰਚ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (ਅਰਲੀ ਟਰੈਵਲਜ਼, 1609) ਮਿਲਿਆ ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਚਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿਚ ਜਿਹੜੀਆਂ ਤਿੰਨ ਵਸਤਾਂ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਦਾ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹ ਵਸਤਾਂ ਸਨ ਲਾਹੌਰੀ ਲਾਜਵਰ, ਸ਼ੋਰਾ ਅਤੇ ਸੂਤੀ ਕੱਪੜਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰੀਏ, ਆਓ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਇਹ ਵਸਤਾਂ ਯੂਰੋਪ ਪਹੁੰਚੀਆਂ। ਅਕਬਰ ਦੇ ਰਾਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰਵਾਰ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਿੱਲੀ ਮਾਰਗ ’ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਮ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਲੰਡਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਵਪਾਰਕ ਬੰਦਰਗਾਹ ਖਿਜ਼ਰੀ ਦਰਵਾਜ਼ਾ (ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸ਼ੇਰਾਂਵਾਲਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ) ’ਤੇ ਵਸਤਾਂ ਆਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ। ਪੂਰਬੀ-ਪੱਛਮੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਵਪਾਰਕ ਮਾਰਗ ਦੀ ਇਕ ਰਣਨੀਤਕ ਜਗ੍ਹਾ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਲਾਹੌਰ ਬਰੇ-ਸਗੀਰ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਮਹਾਂ ਮੰਡੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ.. ਜਦੋਂ ਵਸਤਾਂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਦਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਭੰਡਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ ਤਾਂ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਜਦੋਂ ਅਕਬਰ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੱਡੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਪਾਰ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉਚੇਰੇ ਟੈਕਸਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ, ਪਰ ਮੰਦੇ ਭਾਗੀਂ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਾਲ ਪੈ ਗਿਆ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਵਿਚ ਭੁੱਖਣਭਾਣੇ ਲੋਕ ਲਾਹੌਰ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਅਕਬਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੁਨਰਮੰਦੀ ਨਾਲ ਭੁੱਖ ਦੀ ਮਾਰੀ ਤੇ ਮੁਫ਼ਤ ਕਿਰਤ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ। ਮੰਡੀਆਂ ਹੁਣ ਅਕਬਰੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਖਿਜ਼ਰੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆ ਗਈਆਂ ਸਨ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਲਾਹੌਰ ਉੱਤਰੀ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਅਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜਹਾਜ਼-ਸਾਜ਼ੀ ਦੀ ਇਕ ਵੱਡੀ ਸਨਅਤ ਉੱਭਰ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਅਕਬਰ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਮਰੀਅਮ ਜ਼ਮਾਨੀ ਦਾ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਦਖ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅੱਜ ਸ਼ੇਰਾਂਵਾਲਾ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਓ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗਲੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੀਂ ਜਹਾਜ਼ਸਾਜ਼ੀ ਵਪਾਰ ਦੇ ਨਾਂ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਦਿਸ ਪੈਣਗੇ। ਆਓ ਹੁਣ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 16ਵੀਂ ਅਤੇ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਯੂਰੋਪੀਅਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਵਸਤ ਸੀ ਲਾਜਵਰ ਜਾਂ ਨੀਲ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਆ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤੇ ਫਿਰ ਡੱਚ ਆਏ ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇੱਥੇ ਆਪਣਾ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਾਜ ਕਾਇਮ ਕਰ ਲਿਆ। ਲਿਸਬਨ ਵਿਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਛੋਟੀ ਮੰਡੀ ਬਯਾਨਾ ਅਤੇ ਸਾਰਖੇਜ ਲਾਜਵਰ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਹ ‘ਇੰਡੀਗੋ ਮਾਰਕੈਡੋ’ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਮਹਿੰਗੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਲਾਜਵਰ ਆਇਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਸੀ ਲਾਹੌਰੀ ਇੰਡੀਗੋ। ਜਦੋਂ ਫਰਾਂਸੀਸੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੀਮ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਡੈਨਿਮ ਦਾ ਕੱਪੜਾ (ਸਖ਼ਤ ਖੱਦਰ) ਬਣਾਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਲਈ ਇਸੇ ਲਾਹੌਰੀ ਇੰਡੀਗੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਡੈਨਿਮ ਦਾ ਨਾਂ ਹੀ ਨੀਮ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੰਨਗੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਅਲੈਪੋ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਵਿਚ ਭੇਜੀ ਸੀ ਜਿੱਥੋਂ ਇਹ ਸਮੁੱਚੇ ਯੂਰੋਪ ਦੀਆਂ ਮੰਡੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਿਹਾਜ਼ ਤੋਂ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਭੇਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਅਲੈਪੋ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਆਈ ਤਾਂ ਤਿੰਨੋ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਇਹ ਲਾਜਵਰ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਲਾਜਵਰ ਲਾਹੌਰੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਮੰਡੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉੱਗੇ ਨੀਲ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੰਡੀਗੋਫੈਰਾ ਪਲਾਂਟ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਰੰਗ ਇੰਨਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਰੰਗਾਈ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਨੇੜੇ ਕੋਈ ਅੰਡਾ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਇਹ ਅੰਦਰੋਂ ਨੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਲਾਹੌਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ‘ਨੀਲ ਗਲੀ’ ਉੱਭਰ ਆਈ ਤੇ ਇਹ ਅੱਜ ਤੱਕ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਿਹਾਤੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਨੀਲ ਦੇ ਪੌਦੇ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮੌਜੂਦ ਰਹੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਵੁਦ ਜਾਂ ਵੋਡ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੇ ਨਹੀਂ ਲੈ ਲਈ ਤੇ ਫਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲ ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ ਤੇ ਮਗਰੋਂ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਮਸਨੂਈ ਰੰਗ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਹਿਮ ਵਸਤ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੱਛਮ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ, ਉਹ ਸੀ ਸ਼ੋਰਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਗੰਨਪਾਊਡਰ ਬਣਾਇਆ

ਮੇਰੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸੀ, ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਡੇਢ ਸੌ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਹਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਵੱਸਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਨਸਲਵਾਦ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ, ਪੀੜ੍ਹੀ-ਪਾੜਾ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਤਜਰਬੇ ਵਿਚ ਆਇਆ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਅਜਨਬੀਪਣ ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਹੰਢਾਇਆ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਕਾਲ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਲਈ ਹੇਰਵੇ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤੇ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ 1861 ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ ਨੂੰ ਲੈਣ ਕਲਕੱਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅੱਗੇ ਪੰਜਾਬ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣੀ ਮਾਂ-ਭੂਮੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੀ ਸੀ। ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਸਕਾਰ ਬੰਬਈ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਸਿਕ ਵਿਚ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵੀ ਬਣੀਆਂ ਤੇ ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀਜ਼ ਵੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਮੈਂ ਵੀ ਨਾਵਲ ‘ਆਪਣਾ’ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਅੱਯਾਸ਼ ਤੇ ਵਿਗੜਿਆ ਹੋਇਆ ਅਮੀਰ ਹੀ ਚਿਤਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤਕ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਮਨੁੱਖ ਸਮਝਦਿਆਂ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਫਰੋਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਪੱਖ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਬਚਪਨ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਬਚਪਨ ਬਹੁਤ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਭਰਪੂਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਮੇ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਤਲ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਕਤਲ ਸਮੇਂ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੱਚੇ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਗੋਦੀ ਵਿਚ ਚੁੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਕਿ ਖਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਬੱਚੇ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਗੋਦੀ ਵਿਚ ਦੇਖਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਹੇਗੀ, ਪਰ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ਕੋਲੋਂ ਖੋਹਕੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਕਰਕੇ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਪਾਹੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰਨ ਲਈ ਵਾਲਾਂ ਤੋਂ ਫੜਕੇ ਖਿੱਚ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਖੜ੍ਹਾ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੰਦ-ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਉਹ ਗਵਾਹ ਸੀ ਤੇ ਹਰ ਵੇਲੇ ਮੌਤ ਦੇ ਸਾਏ ਹੇਠ ਜਿਉਂ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸੋ ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਅੰਤਹਕਰਣ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਉਸਰਨਾ ਸੀ, ਇਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਤੁਸੀਂ ਬਾਖੂਬੀ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਛੱਡਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਭ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੇ ਮੁੜ ਪੰਜਾਬ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਪਰਤਣਾ। ਪੰਜਾਬ ਛੱਡਦਿਆਂ ਹੀ ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਉਹ ਇਕ ਬੱਚਾ ਸੀ। ਜਿਹੜੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿੱਘ ਉਸ ਉਮਰ ਵਿਚ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਨਿੱਘ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਬੇਗਾਨਿਆਂ ਵਿਚ ਤਲਾਸ਼ਣ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਈਸਾਈ ਬਣ ਜਾਣਾ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਹੀ ਬਣਨੇ ਸਨ। ਡਾ. ਲੋਗਨ ਉਸ ਦਾ ਗਾਰਡੀਅਨ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਉਸੇ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਆਪਣਾ ਪਿਓ ਲੱਭਣ ਲੱਗਾ ਸੀ ਬਲਕਿ ਲੱਭ ਲਿਆ ਸੀ। ਡਾ. ਲੋਗਨ ਦੇ ਮਰਨ ਉੱਪਰ ਉਹ ਇੰਜ ਹੀ ਰੋਇਆ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਦੇ ਮਰਨ ’ਤੇ ਰੋਂਦਾ ਹੈ.. ਮਹਾਰਾਜਾ ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਤੋਂ ਕਦੇ ਭਗੌੜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਅਨੇ-ਮਿਹਣੇ ਸੁਣਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਕੋਈ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਉੱਪਰ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾਉਂਦਾ ਕੌੜੇ ਬੋਲ ਬੋਲ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਕੋਈ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਝਿਜਕਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਕ ਵਾਰ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਨੁਮਾਇੰਦਾ ਉਸ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਵਾਲ ਕੁਝ ਝਿਜਕ ਕੇ ਪੁੱਛ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੱਤਵੀਂ ਪਤਨੀ ’ਚੋਂ ਅੱਠਵਾਂ ਬੇਟਾ ਹਾਂ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਏਨਾ ਕੁਝ ਵਾਪਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਹਾਵੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦਾ ਮਾਲਕ ਬਣਿਆ। ਜ਼ਿੱਦੀ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਮਾਲਕ ਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੱਦ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਦੁਖਦਾਇਕ ਅੰਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀ। ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਕੌਟਲੈਂਡ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਇਸਟੇਟ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਬਿੱਲੀ ਉੱਪਰ ਗੋਲੀ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਬਿੱਲੀ ਮਰ ਗਈ। ਬਿੱਲੀ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਬਹੁਤ ਰੋਈ। ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਬਿੱਲੀ ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਕੋਲੋਂ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗ ਲਵੇ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਨਾ ਮੰਗੀ। ਉਸ ਨੇ ਵਾਪਸ ਪੰਜਾਬ ਜਾਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਰੋਕਿਆ, ਪਰ ਉਹ ਨਾ ਰੁਕਿਆ। ਹੋਰ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਜ਼ਿੱਦੀ ਸੁਭਾਅ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਵੀ ਕਿਸੇ ਹੱਦ ਤਕ ਜ਼ਿੱਦ ਨਾਲ ਹੀ ਜੁੜਦਾ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਗਰਾਹਿਮਾ ਨਾਂ ਦੀ ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਗਰਾਹਿਮਾ ਵੀ ਮਹਾਰਾਜੇ ਵਾਂਗ ਇਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜੇ ਦੀ ਕੁੜੀ ਸੀ ਤੇ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਸੀ, ਪਰ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਉਹ ਕੁੜੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਇਕ ਤੇਜ਼-ਤਰਾਰ ਨੌਜਵਾਨ ਸੀ ਤੇ ਗਰਾਹਿਮਾ ਸਿੱਧੀ-ਸਾਦੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਇਕ ਗੋਰੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਕੁਝ ਗੋਰੇ ਅੰਦਰੋਂ-ਗਤੀ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਆ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਭਾਰਤੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਆਹ ਕਰਾਵੇ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ ਦੀ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇਹ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਰਾਹ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰੀਆ (ਮਿਸਰ) ਰੁਕਿਆ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਬਾਂਬਾ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ। ਬਾਂਬਾ ਚਰਚ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਭੁਲੇਖਾ ਪਿਆ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੀ ਕੁੜੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਰੰਗ ਜ਼ਰੂਰ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਰਗਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਜਰਮਨ ਪਿਓ ਤੇ ਇਥੋਪੀਅਨ ਮਾਂ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਕਾਲੇ ਤੇ ਗੋਰੇ ਰੰਗ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਰੰਗ ਭਾਰਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਾਂਬਾ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪੰਦਰਾਂ ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਹੀ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਹਾਵੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅੱਗੇ ਬਾਂਬਾ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਕਦੇ ਉੱਭਰ ਨਾ ਸਕੀ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸੀਮਤ ਜਿਹਾ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦ ਕੌਰ ਦੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿਚ ਬਦਲਾਓ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਾਇਆ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਅਸਲ ਕੀ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੱਬਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵੀ ਦੱਬ ਲਈ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਉਹ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਖੀ ਸੁਣਾ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਜੋਸ਼ ਭਰਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜਾਈ ਵਿੱਢਣ ਲਈ ਤਿਆਰ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ 2021 ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇਣ ‘ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਇਸ ਬਿੱਲ ਦੇ ਪਾਸ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਜਲੀ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪਸੰਦ ਦੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਚੁਣਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਵੇਗਾ | ਸੂਤਰ ਨੇ ਕਿਹਾ—ਬਿਜਲੀ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ 2021 ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਕੈਬਨਿਟ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ | ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸੰਸਦ ਦੇ ਮੌਨਸੂਨ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿਚ ਇਹ ਬਿੱਲ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਹੈ | 12 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਬੁਲੇਟਿਨ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿਜਲੀ (ਸੋਧ) ਬਿੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਵੇਂ 17 ਬਿੱਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੰਸਦ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ | ਬੁਲੇਟਿਨ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬਿਜਲੀ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਤਾਵਤ ਸੋਧਾਂ ਰਾਹੀਂ ਡਿਸਟ੍ਰੀਬਿਊਸ਼ਨ ਕਾਰੋਬਾਰ ਲਈ ਲਾਇਸੈਂਸਿੰਗ ਖਤਮ ਹੋਵੇਗੀ ਤੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ‘ਚ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਨਾਲ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪੁੱਜੇਗਾ | ਦੇਸ਼-ਭਰ ਦੇ ਬਿਜਲੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਤੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਇਸ ਬਿੱਲ ਦਾ ਕਾਫੀ ਚਿਰ ਤੋਂ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ | ਕਿਸਾਨ ਤਿੰਨ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਇਸ ਬਿੱਲ ਦਾ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ