ਕੰਮ ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਪ੍ਰੋਫੈਸਰੀ ਵਾਸਤੇ ਮੇਰੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਦੀ ਤਰੀਕ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿਚ ਕਰੀਅਰ ਐਡਵਾਂਸਮੈਂਟ ਸਕੀਮ (ਕੈਸ) ਵਾਲੀਆਂ ਇੰਟਰਵਿਊ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਰੱਫੜ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਬਾਇਸ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ।

ਕਈ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਸਾਰਾ ਘਰ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੂੰਝ ਲਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਫਿਰ ਅਚਾਨਕ ਆਏ ਬੁੱਲਿਆਂ ਨਾਲ ਪੱਤਝੜ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਖਿੱਲਰ ਜਾਣ, ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਖਿੱਲਰੇ ਪੱਤਿਆਂ

ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਧਰਮ ਇਤਿਹਾਸ ਅੰਦਰ ਇਨਕਲਾਬੀ ਮੋੜ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੇ ਜਿਥੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਿਖਰਲੀ

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਓਪੀਐੱਸ ਸਕੀਮ (ਓਲਡ ਪੈਨਸ਼ਨ ਸਕੀਮ) ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਅੰਦਰ ਚੋਖਾ ਰੋਸ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਕਾਫੀ ਭਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੱਸਣਯੋਗ

ਅਸੀਂ ਨਿਆਣੇ ਗਲੀਆਂ ਗਾਹੁੰਦੇ, ਛੱਪੜਾਂ ’ਚ ਨਹਾਉਂਦੇ, ਕੱਚੇ ਰਾਹਾਂ ’ਤੇ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ ਭੱਜਦੇ। ਕਿੱਕਰਾਂ ਦੇ ਕੰਡੇ ਪੱਬਾਂ/ਅੱਡੀਆਂ ’ਚ ਬਹਿ ਜਾਂਦੇ। ਪੀੜ-ਪੀੜ ਹੋਏ ‘ਹਾਏ ਮਾਂ ਹਾਏ ਮਾਂ’ ਕੂਕਦੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੇ।

“ਤੂੰ ਚੰਗਾ ਰਿਹਾ, ਮੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਮਿਲਣੀ ਨਾ ਕਰਾਈ।” ਇਹ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਉਹ ਕਦਮ ਨਾਲ ਕਦਮ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸੈਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਅਸੀਂ ਕਰੀਬ ਢਾਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਕੱਠੇ ਸੈਰ

ਜਦੋਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਗੇੜਾ ਮਾਰਦਾ ਹਾਂ, ਧਿਆਨ ਦਰਸ਼ਨ ਵੱਲ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ। ਦਰਸ਼ਨ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹਨੂੰ ਤੁਰ ਗਏ ਨੂੰ ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ ਪਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤੇ

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਾਲਵਾ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਰੇਤਲੇ ਟਿੱਬਿਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕਰ ਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਟਿੱਬੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਨ। ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ, ਨ੍ਹੇਰੀਆਂ ਜਿੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਪਰੋਂ ਰੇਤ ਉਡਾ ਕੇ ਲਿਜਾਣ

ਬਬਰਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੌਲਤ ਪੁਰ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਸਾਡੇ ਨਾਨਕੇ, ਮਾਸੀਆਂ ਅਤੇ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡੀਂ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਸਾਨੂੰ ਜਾਡਲੇ ਦੇ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਲੰਘਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ

ਦਸੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਸ਼ਾਮ ਦਾ ਵੇਲਾ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਆਂਟੀ ਦੀ ਕੋਠੀ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਬਜ਼ੀ ਵਾਲੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਬੈਠੇ ਗਰਮ-ਗਰਮ ਸਾਗ ਨਾਲ ਮੱਕੀ ਦੀ ਰੋਟੀ