ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬਾਣੀ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਪੜਦੇ ਸੁਣਦੇ ਪਰ ਸਮਝਦਾ ਕੌਣ ਏ ? ਜੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਨਾਲ ਸਮਝੀਏ ਤਾਂ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਚ ਇਸਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਏ ਤੇ ਆਪਨਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਤਾ, ਸੱਚ, ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਵਰਗੇ ਮੁੱਲਾਂ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਬੰਧ ਲੋਭ, ਈਰਖਾ, ਮੋਹ ਅਤੇ ਅਹੰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਿੱਧਾਂਤ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕ ਸੱਚੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਰਹਿਣੀ-ਬਹਿਣੀ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਉਸਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ ਆ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਅਹਿਮ ਪਹਲੂ ਮਹਿਲਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਆਦਰ: ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰੂਬਾਣੀ ਨੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। “ਭੰਡਿ ਜੰਮੀਐ ਭੰਡਿ ਨਿੰਮੀਐ ਭੰਡਿ ਮੰਗਣੁ ਵੀਆਹੁ॥” ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਸਾਫ਼-ਸਾਫ਼ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮੂਲ ਹਨ—ਉਹ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਪਹਲੂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਰਚੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਬਿਨਾਂ ਜੀਵਨ ਅਧੂਰਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ, ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਦੀ ਸੋਚ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੇ ਖੂਬ ਪ੍ਰਗਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ, ਕਾਰੋਬਾਰ, ਅਤੇ ਸਿਆਸਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਨਾਚਾਰ, ਬੇਇਜਤੀ, ਅਤੇ ਅਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਰਵਾਇਤੀ ਵਿਚਾਰ ਅਜੇ ਵੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਅਨੇਕ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਾਅ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰੂਬਾਣੀ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਨਾ ਸਮਝੋ, ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਵਸਰ ਦਿਓ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਹੀ ਇੱਜ਼ਤ, ਆਜ਼ਾਦੀ, ਅਤੇ ਸਵਤੰਤਰਤਾ ਦੇਣ ਦਾ ਪਖ ਲਿਆ ਜੋ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸਲੀ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਮਾਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਹੱਕ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦਾ ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਸਾਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੀ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਤਦ ਹੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਪਿਆਰ, ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ।
ਇਕ ਓੰਕਾਰ: ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। “ਇਕ ਓੰਕਾਰ” ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਵੀ ਧਰਮ, ਜਾਤ, ਰੰਗ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਹੋਵੇ। ਇਕ ਓੰਕਾਰ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ “ਇਕ ਓੰਕਾਰ” ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਪਵਿੱਤਰ ਹੈ, ਹਰ ਇੱਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਜੋਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹਰ ਕੋਈ ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹਿਆ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਭੇਦਭਾਵ, ਮਤਭੇਦ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਹਨ, ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈਆਂ ਕੈਦਾਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ “ਇਕ ਓੰਕਾਰ” ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਕਈ ਵਾਰ ਮਤਭੇਦ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਤਰੱਕੀਆਂ ਵੰਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, “ਇਕ ਓੰਕਾਰ” ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਸਾਨੂੰ ਇੱਕਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸਮਾਜ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ, ਜਾਤ, ਰੰਗ, ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਈ ਮੁੱਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਇਕ ਓੰਕਾਰ” ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਵਿਭਿੰਨ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਾਂਝ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। “ਇਕ ਓੰਕਾਰ” ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਜੀਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਹੀ ਜੋਤ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਉੱਚਾ ਜਾਂ ਨੀਵਾਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। “ਇਕ ਓੰਕਾਰ” ਦਾ ਸੱਚਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਉਸ ਇੱਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਵਿਭਿੰਨ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮਤਭੇਦ ਹਨ, ਇਹ ਸੰਦੇਸ਼ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਭ ਦੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਸਤਿਕਾਰ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਮੂਲ ਬਣਾ ਕੇ ਜੀਣਾ ਸੱਚੀ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਹੈ।
ਕਿਰਤ ਕਰਨੀ, ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਅਤੇ ਵੰਡ ਛਕਣਾ: ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਹਿਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਸਾਨੂੰ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਮੂਲ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਨਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਥਿਰਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਭੌਤਿਕਵਾਦ, ਅਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ, ਸਦਾ-ਭਰ ਸੱਚੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰਾਹ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਿਰਤ ਕਰਨੀ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਮਹਨਤ ਦੇ ਨਾਲ ਰੋਜ਼ੀ ਕਮਾਉਣਾ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ ਸਿਖਾਇਆ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਧਨ ਦੀ ਲਾਲਚ ਜਾਂ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਆਮਦਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਕਈ ਲੋਕ ਅਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ ਅਨਾਚਾਰ ਵਾਲੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਰਤ ਕਰਨੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਾਨੂੰ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਸੱਚੇ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਕਪਟ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਮਾਉਣਾ ਕਿੰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਕਿਰਤ ਕਰਨੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਨਿਸ਼ਕਲੰਕ ਮਨ ਨਾਲ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਸਫਲ ਅਤੇ ਆਨੰਦਮਈ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਅਰਥਾਤ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਜੋੜੇ ਰਹਿਣਾ ਹੈ।
ਅੱਜ ਦੇ ਤੇਜ਼-ਰਫਤਾਰ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਵਧ ਗਏ ਹਨ, ਨਾਮ ਜਪਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਾਨੂੰ ਆਨੰਦ ਅਤੇ ਮਨ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਧਿਆਨ, ਸਿਮਰਨ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਸਾਡੇ ਮਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸੰਤੋਖ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਲਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨ ਕੇ ਜੀਵਨ ਬਿਤਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਵੰਡ ਛਕਣਾ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਆਪਣੇ ਧਨ, ਸਮਾਂ, ਅਤੇ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਿਖਾਇਆ ਕਿ ਇਕ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਜੋ ਵੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਵੰਡਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਭਲਾ ਹੋ ਸਕੇ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਧਨ ਤੇ ਸੰਪੱਤੀ ਦੀ ਅਸਮਾਨਤਾ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੀ ਵੰਡ ਛਕਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਹੈ। ਵੰਡ ਛਕਣਾ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਧਨ ਅਤੇ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਵੀ ਕਰੀਏ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਿਰਫ ਧਾਰਮਿਕ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਸੂਲ ਹਨ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੇ ਰੁਝਾਨਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਲਾਭਖੋਰੀ ਅਤੇ ਅਸਮਾਨਤਾ ਦੀ ਪਸਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਚਾਇਆ ਹੈ, ਇਹ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਸੱਚਾ ਸੁਖ ਅਤੇ ਸੰਤੋਖ ਇਮਾਨਦਾਰੀ, ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਅਤੇ ਦਾਨ ਵਿਚ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਸੁਰੱਖਣ: ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਸੁਰੱਖਣ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਲੋੜ ਹੈ। ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਅਤਿਅੰਤਰ ਮੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਪਰ, ਆਧੁਨਿਕ ਸਮਾਜ, ਜਿਥੇ ਭੌਤਿਕ ਸੁਖਾਂ ਦੀ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਬੇਹਿਸਾਬ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਪਰੀਆਵਰਨ ਉੱਤੇ ਭਾਰੀ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਬੇਜਾ ਖਪਤ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਪਲਾਸਟਿਕ, ਥਰਮੋਕੋਲ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਅ-ਬਾਇਓਡੀਗ੍ਰੇਡੇਬਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬੇਹਿਧੜੱਕ ਵਰਤ ਰਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਮੀਨ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਹਵਾ ਪਲੂਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ, ਬਨਸਪਤੀ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਵਿਧਤਾ ਦੀ ਹਾਨੀ ਜਿਵੇਂ ਮੁੱਦੇ ਵੱਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹੈ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦੀਗੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਖੁਦ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਆਧਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਸਾਡਾ ਜੀਵਨ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਹ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਪਲੂਸ਼ਣ ਤੇ ਕਬੂ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਦਿੱਲੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਆਦਿ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਚ ਸਾਫ ਹਵਾ ਹੈਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ,ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਇੰਡੀਵਿਜ਼ੂਅਲ ਅਤੇ ਕੋਮਨਿਟੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘਟਾਉਣਾ, ਰੀਸਾਈਕਲ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਕਿਰਤਿਕ ਸੰਦਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੈਰ ਕਰਨਾ ਮੂਹਲ ਹੈ। ਬੇਲੋੜੀ ਖਪਤ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਉਪਭੋਗਤਾ-ਮਨਸਿਕਤਾ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਹੋਏ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਦਰੱਖਤ ਅਤੇ ਜੰਗਲ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਨਮੀ ਅਤੇ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬਲਾਕਸਕੇਲ ਤੇ ਪੌਧੇ ਲਗਾਏ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਿਰਫ ਸਾਈਂਟਿਸਟਾਂ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਬੇਇਮਾਨੀ ਦਾ
ਮੁਕਾਬਲਾ: ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ ਸੱਚ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਚੱਲਣ ਅਤੇ ਬੇਇਮਾਨੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬੇਇਮਾਨੀ ਅਤੇ ਲੋਭ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਣਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਬੇਇਮਾਨੀ ਅਤੇ ਲੋਭ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਨ, ਸੱਚ ਦੀ ਰਾਹੀਂ ਚੱਲਣ ਦੀ ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਸਾਨੂੰ ਧੀਰਜ ਅਤੇ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਮਨ, ਪਿਆਰ, ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਚੰਗੇ ਰਸਤੇ ਤੇ ਲੈਕੇ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਡਾਕਟਰ ਸੋਨੀਆ
