ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 22 ਮਈ – ਹੁਣ ਤੋਂ ਜੇਕਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਵੇਚੇ ਜਾ ਰਹੇ ਫਲ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਫੂਡ ਸੇਫਟੀ ਐਂਡ ਸਟੈਂਡਰਡਜ਼ ਅਥਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (FSSAI) ਨੇ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਪਕਾਉਣ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਅਤੇ ਨਕਲੀ ਪਰਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਿਰੀਖਣ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। FSSAI ਨੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬਾਈਡ (ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਸਾਲਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ‘ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਪਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਹੈ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਅੰਬਾਂ ਦੇ 15 ਡੱਬੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਨ ਅੰਬ ਦੀ ਸੈਲਫ਼-ਲਾਈਫ਼ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਇਲਾਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਰਸਾਇਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਕਸਰ ਸੇਬ, ਅੰਬ ਅਤੇ ਕੇਲੇ ਵਰਗੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਫੋੜੇ, ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਜਲਣ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਕੈਂਸਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। FSSAI ਨੇ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਮੰਡੀਆਂ, ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ, ਗੋਦਾਮਾਂ ਅਤੇ ਸਟੋਰੇਜ ਦੀ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਿੱਥੇ ਅਜਿਹੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੋਵੇ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬਾਈਡ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ, ਸਬੰਧਤ ਫਲ ਵਪਾਰੀ ਵਿਰੁੱਧ ਮਾਮਲਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕੁਝ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ, ਫਲ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਕੇਲੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਈਥੇਫੋਨ ਨਾਮਕ ਰਸਾਇਣ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਪਕਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ। FSSAI ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਈਥੇਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਐਥੀਲੀਨ ਗੈਸ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਤਹਿਤ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਰੇ ਫਲ ਵਿਕਰੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਫਲ ਪਕਾਉਣ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ FSS ਐਕਟ 2006 ਤਹਿਤ ਸਖ਼ਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। FSSAI ਨੇ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਚੌਕਸ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੱਕੇ ਫਲ ਹੀ ਵੇਚੇ ਜਾਣ।
1. ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬਾਈਡ (Calcium Carbide)
ਇਹ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਰਸਾਇਣ ਹੈ ਜੋ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅੰਬ, ਕੇਲਾ ਅਤੇ ਪਪੀਤਾ ਵਰਗੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਐਸੀਟਲੀਨ ਗੈਸ (acetylene gas) ਛੱਡਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਨਕਲੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੱਕਦਾ ਹੈ।
2. ਈਥੀਲੀਨ ਗੈਸ (Ethylene Gas)
ਇਹ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹਾਰਮੋਨ ਹੈ ਜੋ ਫਲਾਂ ਦੇ ਪੱਕਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਪਾਰਕ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਈਥੀਲੀਨ ਜਨਰੇਟਰਾਂ ਜਾਂ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰਾਂ ਤੋਂ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਜੇਕਰ ਇਸਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਸੀਮਾਵਾਂ (10 ਤੋਂ 100 ਹਿੱਸੇ ਪ੍ਰਤੀ ਮਿਲੀਅਨ – ਪੀਪੀਐਮ) ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਹੈ।
3. ਈਥਰਲ ਜਾਂ ਈਥੇਫੋਨ (Ethephon / Ethrel)
ਇਹ ਰਸਾਇਣ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਕੇ ਐਥੀਲੀਨ ਗੈਸ ਛੱਡਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਫਲ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੇਚਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
