ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 4 ਮਈ – ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ IPO ਲਾਂਚ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ, ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਪਨੀ ਅਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕੰਪਨੀ IPO ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੇ ਲਈ ਫੰਡ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ IPO ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ? ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਓਵਰਸਬਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨ ਹੈ।
ਓਵਰਸਬਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨ ਕੀ ਹੈ?
ਜਦੋਂ ਕੰਪਨੀ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਸ਼ੇਅਰ ਖਰੀਦਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਓਵਰਸਬਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਉਲਝਣ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੇਅਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ? ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਸ਼ੇਅਰ ਅਲਾਟ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਟਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ, ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝੋ। ਆਓ ਹੁਣ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝੀਏ ਕਿ ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਆਈਪੀਓ ਕਿਵੇਂ ਅਲਾਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮੰਨ ਲਓ ਕਿ ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਇੱਕ IPO ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ, 10 ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਕੱਟ-ਆਫ ਕੀਮਤ ‘ਤੇ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਲਗਪਗ 1 ਤੋਂ 5 ਸ਼ੇਅਰ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੰਪਨੀ ਵੱਲੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿਰਫ਼ 29 ਸ਼ੇਅਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਓਵਰਸਬਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਲਾਟਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਫੈਸਲਾ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ੇਅਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ 4,5,6,7,8,1,2 ਵਿੱਚ 1 ਸ਼ੇਅਰ ਅਲਾਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਬਾਕੀ ਬਚੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗਾ। ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ IPO ਦੇ ਤਹਿਤ ਸ਼ੇਅਰ ਖਰੀਦ ਰਹੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਕੱਟ-ਆਫ ਕੀਮਤ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ‘ਤੇ ਹੀ ਖਰੀਦੋ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲਾਟਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਅਤੇ IPO ਵਿੱਚ ਕੀ ਅੰਤਰ ਹੈ?
ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਪਨੀ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ IPO ਲਾਂਚ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਹ ਆਈਪੀਓ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰ ਹਨ। ਜਿਸਨੂੰ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ, ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਿਵੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸ਼ੇਅਰ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ BSE ਅਤੇ NSE ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
