ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 11 ਅਕਤੂਬਰ – ਅਰਥਰਾਈਟਿਸ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ‘ਚ ਗਠੀਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਜੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ ਤੇ ਇਸਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ‘ਚ ਜੋੜਾਂ ਦਾ ਦਰਦ, ਸੋਜ ਤੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ‘ਚ ਕਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਗਠੀਆ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਕੀ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ? ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਅੱਗੇ ਹੋਰ ਜਾਣਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗੇ।
ਕੀ ਅਰਥਰਾਈਟਿਸ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਡਾ. ਅਖਿਲੇਸ਼ ਯਾਦਵ (ਐਸੋਸੀਏਟ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਆਰਥੋਪੈਡਿਕਸ ਤੇ ਜੁਆਇੰਟ ਰਿਪਲੇਸਮੈਂਟ ਵਿਭਾਗ, ਮੈਕਸ ਹਸਪਤਾਲ, ਵੈਸ਼ਾਲੀ) ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਡਾ. ਯਾਦਵ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹਾਂ, ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ‘ਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰ ਕੇ ਗਠੀਏ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਅਰਥਰਾਈਟਿਸ ਜੈਨੇਟਿਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਚਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਵੀ ਓਸਟਿਓਅਰਥਰਾਈਟਿਸ, ਗਠੀਆ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਮੈਨੇਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਰਥਰਾਈਟਿਸ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ?
ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਜ਼ਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖੋ – ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰ ਹੋਣ ਨਾਲ ਜੋੜਾਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗੋਡਿਆਂ, ਕੁੱਲ੍ਹੇ ਤੇ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਗਠੀਏ ਦੇ ਲੱਛਣ ਵਧ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਖੁਰਾਕ ਤੇ ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ ਜ਼ਰੀਏ ਹੈਲਦੀ ਵਜ਼ਨ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਜੋੜਾਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ ਕਰੋ- ਨਿਯਮਤ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜੋੜਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲਚਕਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋ ਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਚੁਣੋ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਆਸਾਨ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤੈਰਾਕੀ, ਯੋਗਾ, ਜਾਂ ਤਾਈ ਚੀ। ਯੋਗਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਗਠੀਏ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ‘ਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸੰਤੁਲਿਤ ਭੋਜਨ ਖਾਓ – ਵਿਟਾਮਿਨ, ਖਣਿਜ ਤੇ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟਸ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਭੋਜਨ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਓਮੇਗਾ-3 ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਭੋਜਨ ਪਦਾਰਥ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੱਛੀ, ਅਖਰੋਟ ਅਤੇ ਫਲੈਕਸਸੀਡਜ਼ ਸੋਜ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਜੋੜਾਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਘਟਾਓ- ਭਾਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਚੋ ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ ਕਰੋ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਜੋੜਾਂ ‘ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਬਾਅ ਨਾ ਪਵੇ। ਨਾਲ ਹੀ, ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੱਟ ਲੱਗਣ ਜਾਂ ਜੋੜਾਂ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਜੁਆਇੰਟ ਟ੍ਰਾਮਾ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ ਗਠੀਆ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਿਗਰਟਨੋਸ਼ੀ ਛੱਡੋ- ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਨਾਲ ਜੋੜਾਂ ‘ਚ ਖੂਨ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੋਜ ਵਧਦੀ ਹੈ।
ਤਣਾਅ ਪ੍ਰਬੰਧਨ– ਤਣਾਅ ਗਠੀਏ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਯੋਗਾ, ਧਿਆਨ ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਰਗੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਡਾ. ਯਾਦਵ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰੂਮਾਟਾਇਡ ਅਰਥਰਾਈਟਿਸ, ਜੋ ਇਕ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਕੰਡੀਸ਼ਨ ਹੈ, ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸਦੇ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸਮੋਕਿੰਗ ਛੱਡਣਾ, ਤਣਾਅ ਘਟਾਉਣਾ ਤੇ ਚੰਗੀ ਓਰਲ ਹਾਈਜੀਨ ਸਫਾਈ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਕਦੋਂ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੀਏ ?
ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜੋੜਾਂ ‘ਚ ਦਰਦ, ਸੋਜਿਸ਼ ਜਾਂ ਅਕੜਾਅ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋ ਸਕੇ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ। ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਤੁਸੀਂ ਇਲਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੋਗੇ, ਓਨੇ ਹੀ ਬਿਹਤਰ ਨਤੀਜੇ ਮਿਲਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੋਵੇਗੀ।
